ایران درباره جزایر خود مذاکره نخواهد کرد/ ضرورت حفظ هوشیاری تهران در منطقه
سفیر پیشین ایران در کویت و اردن با تاکید بر اینکه بیانیههای شورای همکاری خلیجفارس به منظور فشار سیاسی و روانی بر ایران صادر میشود، گفت: در حال حاضر اماراتیها تصور میکنند شرایط منطقه به نفع ایران نیست و از این رو ادعاهای آنها نسبت به جزایر سه گانه افزایش پیدا کرده است از این رو ایران ضمن تاکید بر مواضع هوشیاری خود را افزایش دهد.
به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، تازهترین بیانیه شورای همکاری خلیجفارس تکرار ادعاهای قدیمی درباره جزایر سهگانه متعلق به ایران است. سران کشورهای جنوب غرب آسیا در تازهترین نشست خود، مدعی شدند که از ساختو سازهای ایران در سهجزیره متعلق به خود نگران هستند و تهران باید درباره این جزایر با امارات متحده عربی مذاکراتی را آغاز کند و در غیر این صورت امارات به نهادهای بینالمللی مراجعه خواهد کرد. ادعاهایی که با واکنش وزارت خارجه ایران و برخی دیگر از مقامات روبرو شد.
«اسماعیل بقائی» سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به این ادعاها گفت: جزایر ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک بخشهای جداییناپذیر از قلمرو سرزمینی ایران است و هرگونه ادعای ارضی نسبت به آنها از اساس بیمبنا و بیاعتبار بوده و آشکارا با اصل احترام به تمامیت سرزمینی کشورها و حسن همجواری نیز مغایر است. تکرار یک ادعای بیاساس نسبت به بخشی از سرزمین یک کشور تغییری در واقعیتهای جغرافیایی و تاریخی نمیدهد و از حیث حقوقی نیز هیچ حقی برای ادعاکننده ایجاد نمیکند.
«محمد باقر قالیباف» رئیس مجلس ضمن محکومیت ادعاهای بیپایه و اساس مطرح شده، تصریح کرد: این ادعاهای بی اساس و مضحک که عموما با تحریک کشورهای دیگر بیان می شود، با اصل احترام به تمامیت ارضی کشورها و حسن همجواری در تعارض است. توصیه ما به همسایگان این است که اراده ملت ایران برای دفاع از تمامیت ارضی خود و جزایر ایرانی خلیج فارس که پاره تن ایران هستند را آزمایش نکنند. ما همواره به دنبال ایجاد ثبات و گسترش صلح و احترام به اصول حسن همجواری هستیم و از همسایگان نیز همین انتظار می رود. از دولت هم انتظار میرود در لایحه بودجه سال آینده توجه ویژه ای به تأمین اعتبار و فراهم سازی مقدمات اجرای مادهی ۶۱ قانون برنامهی هفتم پیشرفت کشور برای توسعه جزایر ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی داشته باشد.
تداوم این اظهارات و نگرانیهای ادعایی از سوی شورای همکاری خلیج فارس، تبعات و اهداف آن موضوع گفتوگو با «محمد ایرانی» تحلیلگر مسائل خاورمیانه و سفیر پیشین کشورمان در کویت و اردن است که مشروح آن در ادامه آمده است:
امارات تصور میکند شرایط منطقه به نفع ایران نیست
شورای همکاری خلیج فارس در تازهترین بیانیه خود، ادعاهای پیشین خود درباره جزایر سهگانه ایران را تکرار کرده و به نظر میرسد این تکرار در دو سال اخیر بیش از همیشه پررنگتر شده است. تکرار این ادعاها با چه هدفی از سوی سران شورای همکاری صورت میگیرد وقتی که هیچ مدرک مستدلی این ادعاها را تایید نمیکند؟
بحث جزایر سهگانه و ادعاها درباره آن از گذشته وجود داشته و معمولاً هم امارات و شورای همکاری در بیانیههای خود بهصورت جمعی این ادعاها را مطرح میکنند و اخیراً هم در نشستهای مشترکی که با طرفهای مختلف منطقهای و اروپایی برگزار میکنند، در بیانیههای پایانی این بند مربوط به جزایر را هم وارد میکنند. ادعایی که امارات دارد بیش از آنکه واقعیت داشته باشد، عمدتاً در چارچوب فشار؛ چه به لحاظ روانی و چه سیاسی نسبت به جمهوری اسلامی است.
در دوران قبل از انقلاب هم این وضعیت وجود داشت و آنها گهگاهی اعتراضاتی میکردند، در آن زمان شرایط منطقه متفاوت بود. عربها، بهخصوص عربهای حاشیه خلیج فارس، وضعیت سیاسی مناسبی نداشتند و مجبور بودند در برابر تهدیدهایی که ایران علیه آنها داشت، سعی کنند در چارچوب مصلحت خود طرح این ادعاها را کاهش داده یا رنگ و بوی تشدید و تندی اظهارات خود را کمتر کنند.
بعد از انقلاب، به دلایل مختلف، این فضا برای اماراتیها بیشتر فراهم شد. از ابتدای امر، نگرانیهای آنان در چارچوب شعارهای انقلاب، صدور انقلاب و تهدیدات غیرمستقیمی که شکل میگرفت، به هر حال انگیزههای آنها را برای طرح چنین موضوعی بیشتر افزایش داد. سپس مسئله جنگ و حمایت از صدام و توافق کشورهای عربی با یکدیگر در این چارچوب باعث شد فکر کنند که با فشارهای سیاسی علیه ایران بتوانند نظرات خود را در راستای سیاستهای صدام و سردمداران جنگ پیش ببرند.
میتوان گفت هر شرایطی که در منطقه پیش آمد، به این وضعیت کمک کرد؛ از جمله بههم خوردن رابطه ایران با برخی کشورها، مشکلاتی که با عربستان پیدا شد و نقش شورای همکاری که با فشارها و راهنماییهای غیرمستقیم، همراه با انگیزههای خود امارات در رابطه با افزایش فشارها؛ دستکم فشارهای روانی و سیاسی، علیه ایران، این موضوع را ادامهدار کرد.
به نظرم اکنون در چنین وضعیتی که ایران در آن قرار گرفته، قاعدتاً اماراتیها احساس میکنند شرایط منطقهای برای ایران نسبت به گذشته کمرنگتر شده است؛ شرایط منطقه به نفع ایران نیست و بازدارندگی ایران در زمینههای مختلف تضعیف شده بنابراین لحن و ادبیات و ادعاهای آنها نسبت به مسئله جزایر افزایش پیدا کرده است.
ثباتسازی ایران در جزایر سهگانه، امارات را نگران کرده است
در چند بیانیه اخیر شورای همکاری خلیج فارس از توجه ایران بر توسعه این جزایر و ساخت و ساز در آن ابراز نگرانی کردهاند. ریشه این نگرانی امارات و کشورهای حاشیه خلیج فارس چیست؟
آنها ترجیح میدادند وضعیت به همین شکل ادامه پیدا کند، یعنی در حقیقت هیچ طرفی، نه ایران و نه امارات اقدامی نکند. البته امارات اساساً فضایی برای حضور در جزایر یا دخالت در مسئله مدیریت آنها ندارد اما ترجیح میداد شرایط همینطور باقی بماند و هیچ توسعهای در طراحی و در عمل شکل نگیرد. طبیعی است که وقتی ساختوساز شکل میگیرد و تحرکات مدنی به ویژه در جزیره ابوموسی پیدا میشود، آنها واکنش نشان دهند و اظهار کنند که ایران اقداماتی انجام میدهد که وضعیت را از شرایط فعلی تغییر دهد و موجودیت خود را تثبیت کند. ایران از وضعیت موردنظر آنها خارج میشود و با افزایش ساختوساز، جمعیت و فعالیتهای مدنی در این جزایر بهسمت ثباتسازی حرکت کند؛ بر این اساس طبیعی است که آنها واکنش نشان دهند.
اما اعتقاد من این است که بیش از آنکه اینها نسبت به افزایش ترددهای طرف ایرانی نگران باشند و همین موضوع موجب تشدید موضعگیریهایشان شده باشد، این واکنشها بیشتر ناشی از همان وضعیتی است که اشاره کردم. آنها احساس میکنند اکنون بیش از گذشته آمادهاند که لحن، ادبیات و مواضع خود را درباره ایران تشدید کنند و مقداری تنشها را به سمتی ببرند که بتوانند برخی جهتهای بینالمللی را با این وضعیت متقاعد کنند که فشار علیه ایران را افزایش دهند.
ایران بر سر خاک خود مذاکره نخواهد کرد
در این بیانیه ادعا شده است که یا ایران مذکره درباره جزایر را بپذیرید یا به مجامع بینالمللی شکایت خواهد شد، درخواست مذاکره درباره این جزایر تا چه اندازه منطقی و قانونی است و تهدید به شکایت به مجامع بینالمللی چه تبعاتی برای ایران داشته باشد و آیا موضوع معمول و عرفی در روابط بینالملل است؟
این موضوع بحث جدید نیست و از شروط قدیمی است. جمهوری اسلامی هم از ابتدای موضع خود را در این زمینه اعلام کرده است. بحث مذاکره زمانی است که شما بپذیرید که مسئلهای با طرف مقابل مورد اختلاف است اما زمانی که هیچ سندی دال بر اینکه اماراتیها در حاکمیت این جزایر یا بخشهایی از آن شریک هستند، وجود ندارد که بر اساس آن مذاکره شود؛ مذاکره منتفی است، و این شروط ایران همیشه بوده است. این موضع مهم است چون بعضیها استناد میکنند که اگر واقعاً ایران محق است، با طرف مقابل مذاکره کرده و قانع کند؛ اما ایران نسبت به هر موضوعی که در آن هیچگونه اختلافی نمیبییند و قاطعیت مطمئن است که جزایر متعلق به ایران است و طرف مقابل سهمی در آن ندارد، مذاکره نخواهد کرد. اساسا شرکت در هر نشستی برای حلوفصل این موضوع، به نوعی برای طرف مقابل این حق و تصور را ایجاد میکند که به هر حال این ادعاها به جایی وصل است. بنابراین این موضوع مذاکره از اصل و اساس منتفی است.
بحث مربوط به دیوانها یا شکایت به دیوانهای مختلف بینالمللی هم همین است. عموماً تمام دادگاههای بینالمللی که این قضایا را بررسی میکنند، باید توافق طرفین را داشته باشند. اماراتیها کاملاً آگاهاند که تا زمانی که ایران مایل نباشد و نخواهد وارد طرح این موضوع در محافل بینالمللی شود و اساساً اعتقادی به طرح این مسئله نداشته باشد، شکایت آنها هم پیش نخواهد رفت. بنابراین بیشتر همان بحث شعاری است که در بیانیههای اخیر مطرح شده است.
اماراتیها توانایی درگیری نظامی در جزایر را ندارند
برخی تحلیلگران در مناقشه ایران و امارات بر سر جزایر حتی امکان درگیری نظامی را هم مردود نمیدانند، این اتفاق چقدر احتمال وقوع دارد؟
به نظر نمیرسد اماراتیها در شرایطی باشند که توانایی درگیری نظامی در جزایر را با ایران را داشته باشند. خود هم میدانند بسیار آسیبپذیرتر از آن هستند که بخواهند وارد چنین درگیری با ایران شوند. چون وقتی درگیری شروع شود، بحث فقط جزایر نیست؛ دو طرف وقتی وارد جنگ شوند، همه امکانات دو طرف در معرض تهدید قرار میگیرد و طرفی که بیشتر در معرض خطر است اماراتیها هستند. بنابراین بعید میدانم وارد چنین شرایطی شوند.
از طرفی هم اگر بخواهند به قدرتهای بینالمللی، از جمله مثلاً ایالات متحده آمریکا متمسک شوند، به نظر نمیرسد آمریکاییها مایل باشند منافع خود در منطقه را به دلیل بحث قدیمی به خطر اندازند، تصور خود آنها هم این است که این جزایر ارتباطی به امارات ندارد و بیشتر بحث سیاسی مطرح است. چرا که این بحث بسیار قدیمی است و بارها در محافل حقوقی و سیاسی آمریکاییها هم مطرح شده؛ در دیوانها و نهادهای مختلف، خارج از منطقه، چه در اروپا و چه در آمریکا، بحث شده است. اماراتیها در شرایطی نیستند که بخواهند موضع خود را بر ایران تحمیل کنند. من تصور نمیکنم نه طرف اماراتی و نه طرف آمریکایی الان انگیزهای برای ورود به مرحله دخالت نظامی و درگیری نظامی داشته باشند.
منافع کشورها آنها را وادار به امضای بیانیه موردنظر امارات میکند
در میان سخنان اشاره کردید که آمریکا و برخی قدرتهای دیگر واقعاً در جریان هستند که این مسئله سیاسی است و این جزایر متعلق به ایران است. دلیل اینکه در سالهای اخیر و همزمان با طرح این ادعاها از سوی امارات، برخی کشورها از آن حمایت میکنند، چیست؟
در برخی از موارد حتماً بحث فشار بر ایران است. بالاخره این ادعا و باور را دارند که ایران در منطقه یکسری تهدیداتی را علیه کشورهای عربی داشته و از مواضع آنها به این شکل حمایت میکنند؛ ولی حتماً این مسئله سیاسی است. اما در برخی موارد هم دلایل صرفا مربوط به فشار بر ایران نیست، دلایل دیگری وجود دارد از جمله روابط سیاسی، روابط اقتصادی گستردهتر با امارات و نیز منافع و مصالحی که طرفهای مختلف دنبال میکنند. آنها گاهی بدون توجه به موضوع روابط خود با ایران و حتی احیاناً با قرار دادن دو طرف در کفه ترازو و مصلحتسنجی، به این نتیجه میرسند که روابط با امارات برایشان اهمیت بیشتری دارد. بنابراین سعی میکنند از دیدگاه آنها و صرفاً در حد یک بیانیه از ابوظبی حمایت کنند. گرچه برای ما همین مسئله نیز قابل پذیرش نیست و هیچ فرد ملی در ایران نخواهد پذیرفت که مثلاً روسیه یا چین یا برخی از طرفهایی که رابطه نزدیک با ایران دارند، بیانیه مشترکی را در همین چارچوبی که اماراتیها مایل هستند، امضا کنند.
وضعیت نگرانکننده نیست اما ایران باید هوشیاری خود را حفظ کند
واکنش تهران در برابر این ادعاها و اقدامات چگونه باید باشد تا کمترین آسیب به منافع ملی رسد؟
به نظر من، ما اصلاً نباید برخورد انفعالی نسبت به این موضوع داشته باشیم. پس از هر بیانیه آنها، ایران هم معمولاً بلافاصله بیانیه صادر و مواضع آنها را تکذیب و رد میکند و این شرایط سالهاست که به این شکل ادامه دارد. زمانی که آنها اقدامات خود را با کمک گرفتن از دیگر طرفهای منطقهای و بینالمللی و در قالب صدور بیاینه تشدید کردند؛ جمهوری اسلامی ایران هم اقداماتی عملیاتی در داخل جزایر انجام داده است. از این رو به نظر من وضعیت به همین شکل جلو میرود و تکرار میشود. خود اماراتیها هم در گذشته گفته بودند که این روند را داشته و این بیانیهها را به صورت شماتیک و نمادین صادر میکردند و ایرانیها هم در همین رابطه پاسخ لازم را میدادند.
من در حال حاضر وضعیت نگرانکنندهای را مشاهده نمیکنم اما هوشیاری ایران باید افزایش یابد تا طرفهای غیرمنطقهای دخالت نکرده و وارد این قضیه نشوند. زیرا به هر حال شرایط به گونهای نیست که ما بتوانیم از فضای بینالمللی برای این مسئله مهم کمک بگیریم. بنابراین وقتی جنگ، جنگ سیاسی بین دو طرف است باید سعی کنیم که به هیچ وجه طرفهای غیرمنطقهای، یعنی خارج از این چارچوب شورای همکاری، وارد این تنش بین دو طرف ایرانی و اماراتی نشوند.
ثبت دیدگاه